Na de uitbraak van de Veteranenziekte in 1999 is de regelgeving ter bestrijding van legionella in drinkwaterinstallaties flink aangescherpt. Maar zijn drinkwaterinstallaties ook altijd de bron van de besmetting? Dat is helemaal niet zeker.
Door: Paul van der Wielen, senior onderzoeker microbiologie bij KWR Watercycle Research Institute.
Legionella is een verzamelnaam voor een groep micro-organismen van het geslacht ‘legionella’. De bacteriën zitten van nature in ons drinkwater, maar alleen de L. pneumophila is een agressieve ziekteverwekker. Doet zich ergens een ziektegeval voor, dan hoort een bronnenopsporingsonderzoek tot de standaard procedure. Vaak begint dit onderzoek bij de drinkwaterinstallatie. En wat blijkt? Drinkwaterinstallaties, en daarmee ook leidingsystemen, lijken vrijwel nooit de oorzaak van de ziektegevallen. Er wordt maar zelden een match gevonden tussen de verschillende stammen van L. pneumophila bij de patiënt en de drinkwaterinstallatie.
Maar als de drinkwaterinstallatie meestal niet de besmettingsbron is, waar worden mensen dan ziek van? Het lijkt erop dat koeltorens de belangrijkste ‘schuldigen’ zijn. De condities in zo’n toren zijn ideaal voor de groei van L. pneumophila. Door de warmte van het gebouw stijgt de temperatuur van het koelwater. Een watertemperatuur van 30⁰ C of hoger werkt groeibevorderend voor L. pneumophila. Wordt het water vervolgens verneveld, dan komen de schadelijke bacteriën vrij in de lucht. In Europa zijn op deze manier diverse grote uitbraken ontstaan. Bijvoorbeeld in 2008, toen 10 mensen legionellose opliepen door een koeltoren bij het Amsterdamse Centraal Station.
Om een nieuwe, grootschalige uitbraak te voorkomen heeft de overheid sinds de Westfriese Flora veel nieuwe regelgeving voor drinkwaterinstallaties geïmplementeerd. De aandacht ervoor is op zich positief, maar het is niet zo dat er nu minder ziektegevallen zijn. Dit sterkt mijn hypothese dat andere bronnen zoals koeltorens een grotere ‘kweekvijver’ voor L. pneumophila zijn.
Drinkwaterinstallaties, en daarmee ook leidingsystemen, lijken vrijwel nooit de oorzaak van de ziektegevallen.Paul van der Wielen , senior onderzoeker microbiologie bij KWR Watercycle Research Institute
De bron van de legionellabesmetting is dus vaak moeilijk op te sporen. Wel is er zekerheid over de factoren die de groei van L. pneumophila kunnen stimuleren. Dit zijn A: de kwaliteit van het geleverde drinkwater, B: bepaalde voedingsstoffen daarin, C: de watertemperatuur én D: stilstand. Een goed ontwerp van het leidingsysteem is daarom cruciaal. Om opwarming van het water te voorkomen - de bacterie vermenigvuldigt zich bij een temperatuur van 30⁰C of hoger - mag de drinkwaterinstallatie bovendien nooit direct grenzen aan een verwarmingsinstallatie.
Ook materialen (bijvoorbeeld flexibele aansluitingen bij tappunten) in leidingsystemen spelen een rol. Wanneer de hoeveelheid voedingsstoffen in het water te hoog is of het leidingmateriaal te veel groeibevorderende stoffen afgeeft, kan L. pneumophila zich vermeerderen. Veel fabrikanten laten hun materialen daarom bij ons testen.
