Nederland heeft een watertekort, maar de drinkwaterbedrijven voorzien geen knelpunten. Hoe kan dat?
“Ik vraag alle Nederlanders om goed na te denken of ze hun auto moeten wassen of hun opblaaszwembadje helemaal moeten vullen”, zei minister Mark Harbers bij de aankondiging, woensdag, dat Nederland nu officieel een watertekort heeft. Voorzitter Michèle Blom van het crisisteam tegen de droogte herhaalde die woorden, maar op de vraag of ze wasstraten gaat sluiten was haar antwoord kort: nee.
De drinkwatervoorziening is niet in het geding. “De voorraden zijn op peil en er zijn voor de komende weken geen knelpunten voorzien”, licht woordvoerder Amarins Komduur van de vereniging van waterbedrijven Vewin toe. “We zien momenteel een normale tot wat lagere afname, waarschijnlijk doordat veel mensen op vakantie zijn. En er is geen hittegolf, zoals in 2018, die de vraag naar water opstuwt.”
Voor de consument is deze droogteperiode nog niet voelbaar, beaamt woordvoerder Jane Alblas van de Unie van Waterschappen, “behalve als je een grote tuin hebt die je besproeit met oppervlaktewater”. Want dat is schaars, en daardoor gaat ook de kwaliteit achteruit. Blauwalg, botulisme en vissterfte vormen een risico voor zwemwater. “En bij misoogsten kunnen producten duurder worden, zoals in 2018 het geval was met aardappels. Maar dat merken we nu nog niet.”
Waterschappen hebben nog reserves
Door de lage waterstand in de rivieren daalt geleidelijk ook het grondwater, maar de waterschappen hebben nog nergens een onttrekkingsverbod ingesteld. "Dat gebeurt pas als de grondwaterstanden dusdanig dalen dat onherstelbare natuurschade in beeld komt.” Op veel plaatsen zijn nog reserves doordat afgelopen winter en voorjaar meer water is vastgehouden.
“Veel waterschappen zijn afgelopen jaren niet teruggegaan naar het lagere winterpeil, zeker in de hoger gelegen gebieden van het land”, zegt Alblas. “Door de waterstanden hoog te laten, heb je meer kans op wateroverlast als het hard regent, een risico dat waterschappen bereid zijn te lopen om zo water beter vast te houden voor droge tijden.”
Geen enkel waterschap heeft geen last van de droogte, zegt Alblas, maar er zijn wel grote verschillen per gebied. “Het oosten en zuiden van het land zitten in de fase van de sproeiverboden met water uit beken en plassen, zij zijn afhankelijk van regen. Veel meer kun je daar niet doen.”
Watergebruik in Nederland
De waterbedrijven halen 65 procent van het drinkwater uit diep grondwater en de rest uit oppervlaktewater zoals het IJsselmeer, waarvan het peil aan het begin van de zomer is opgehoogd. Huishoudens gebruiken zo’n 130 liter per persoon per dag, samen 855 miljard liter per jaar. De landbouw gebruikt 349 miljard liter per jaar, blijkt uit cijfers van het CBS uit 2020. In dat jaar gebruikte Nederland 1171 miljard liter grondwater (drinkwater en landbouw) en 13.054 miljard liter oppervlaktewater, waarvan 7135 miljard liter zoet en 5919 miljard liter zout. Oppervlaktewater wordt gebruikt voor scheepvaart, recreatie, de natuur, landbouw en visserij. Daarnaast dient het de industrie, waarvan het overgrote als koelwater voor energiecentrales, waarvoor steeds meer zout water wordt gebruikt. Bij aanhoudende droogte kunnen waterschap en provincie boeren verbieden grondwater op te pompen voor beregening. Dat gebeurde in 2018 en 2019 diverse keren. Op de drinkwaterwinning heeft dat geen invloed, dat halen de waterbedrijven uit veel diepere lagen in de bodem.
Watergebruik over de dag spreiden
Toch vragen ze hun klanten nu om het gebruik van water over de dag te spreiden. “Wees wijs met water, is onze vaste oproep”, zegt Komduur. “Omdat we met z’n allen meer water gaan gebruiken bij droogte”, weet Geertjo van Dijk van Wavin. “Als we allemaal om zes uur ons tuintje gaan sproeien, kan het netwerk dat mogelijk niet aan en kan er bruin water uit de kraan komen.”
Van Dijk pleit ervoor neerslag beter op te vangen en te gebruiken voor tuin, toilet en wasmachine. “Regenwater is heel zacht, je hebt dus geen wasverzachter en minder zeep nodig. Voor een bestaand huis is dat een hele ingreep, maar bij nieuwbouw en renovatie kun je een gescheiden watersysteem aanleggen. In België is een regenwatertank al verplicht bij nieuwbouw.”
Slimme watersystemen houden zoveel mogelijk water vast als mogelijk en kunnen het loslaten als het moet, legt Van Dijk uit. “Gebruik je zo’n regenwatertank samen met groen, dan zorgt de verdamping ook nog voor verkoeling en het groen voor biodiversiteit.” Voor de tuin is het al genoeg om de regenpijp los te koppelen van het riool en de regen te laten infiltreren in de bodem. "Dan hoef je ook minder te sproeien.”
Geen watertekort in het noorden
Noord-Nederland heeft nog geen last van het watertekort. Het neerslagtekort is in Friesland, Groningen en het noordelijke deel van Drenthe een stuk lager dan in de rest van Nederland. Er is ook nog voldoende water om te beregenen en om sloten en andere watergangen door te spoelen, doordat het hier in het vroege voorjaar extreem hard en veel heeft geregend. Toen waren maatregelen nodig om overstromingen te voorkomen en overtollig water af te voeren. Ook daarna regende het in het noorden vaker dan in de rest van Nederland, aldus Wetterskip Fryslân.
