Jak stworzyć miasto odporne na zmiany klimatu

Suszy hydrologicznej, która w okresie wiosenno-letnim obejmuje już większy obszar Polski, coraz częściej towarzyszą gwałtowne zjawiska pogodowe – nawalne deszcze, wichury, powodzie błyskawiczne. Zmiany klimatyczne dotyczą zarówno obszarów rolniczych, jak i ośrodków miejskich, które – by sprostać wyzwaniom przyszłości – muszą inwestować w nowoczesne systemy zarządzania wodami opadowymi. Odpowiednie rozwiązania, takie jak: podziemne zbiorniki retencyjno-rozsączające, zbiorniki do sadzenia drzew czy systemy na zielono-niebieskie dachy, ułatwiają tworzenie tzw. miast gąbek, które efektywnie wykorzystują zebraną wodę opadową.

Rozszczelnianie miast i zarządzanie wodą na nowo

W 2023 roku na Szczycie Wód ONZ podkreślono, że zarządzanie wodą i jej ochrona to globalne dobro wspólne. Stwierdzenie to wynika z postępujących zmian klimatycznych, które wpływają na stan globalnych i lokalnych zasobów wodnych. A już teraz stan ten odbiega od idealnego. Doświadczają tego także mieszkańcy miast, w których stare systemy kanalizacyjne przestały być wystarczające i które stoją przed nowymi wyzwaniami, takimi jak (w zależności od wielkości ośrodka i regionu Polski): tworzenie się coraz gorętszych i niebezpiecznych dla zdrowia publicznego miejskich wysp ciepła; susze, które negatywnie wpływają na miejską zieleń i bioróżnorodność; powodzie błyskawiczne, które zagrażają zarówno mieniu, jak i życiu mieszkańców. W tym kontekście zabetonowane miasta stają się miejscami coraz mniej przyjaznymi i nieprzygotowanymi na zmiany klimatyczne.

– Miasta rozrastają się, co potęguje wyzwania, które stoją przed ich włodarzami, urbanistami i mieszkańcami. Na szczęście mamy coraz więcej możliwości i rozwiązań, dzięki którym możemy modyfikować środowiska miejskie, aby komfort życia w nich był utrzymany na dobrym poziomie. W kontekście lokalnym ważne jest przewartościowanie dotychczasowych rozwiązań urbanistycznych, odejście od betonowo-asfaltowych nawierzchni na rzecz zielono-niebieskich przestrzeni, które mają potencjał do zatrzymywania wody, oczyszczania powietrza i chłodzenia miejskich wysp ciepła. Innymi słowy, musimy spojrzeć na nowo na obecność i rolę wody w mieście. Powinniśmy traktować ją jako zasób i lepiej nią zarządzać – mówi Agnieszka Wrzesińska, Menadżer Produktu z Wavin Polska, producenta m.in. systemów do innowacyjnego zarządzania wodą.

Rozwiązania dla miast przyszłości

Zmiany są potrzebne, ponieważ miejskie, często leciwe, systemy nie były projektowane z myślą o radzeniu sobie z rosnącą liczbą ekstremalnych zjawisk pogodowych. Dlatego tak ważne staje się przeprojektowanie starych systemów służących do odbioru wody opadowej, poszerzanie zasięgu zielono-niebieskiej infrastruktury czy rozszczelnianie zabetonowanych powierzchni miejskich. Zmniejszenie powierzchni utwardzonych i wdrażanie nowych systemów zagospodarowania wody opadowej tworzy „miasta gąbki”, które lepiej radzą sobie z negatywnymi skutkami zmian klimatycznych.

– Rozwiązania Wavin, które sprzyjają rozwojowi miast odpornych na zmiany klimatu, tworzą całościowy system. Pierwszym jego ogniwem jest efektywny odbiór wody, oparty na rozwiązaniach zdolnych skutecznie odwadniać nawierzchnie, np. studzienkach wpustowych Wavin Tegra RG. Są one wyposażone w systemy filtracyjne, które zatrzymują zanieczyszczenia, uniemożliwiając im przedostanie się do środowiska wodnego. Studzienki Wavin można połączyć m.in. ze zbiornikami retencyjno-rozsączającymi Wavin Q-Bic Plus Low Carbon czy Wavin AquaCell 400, które są przeznaczone do zarządzania wodami opadowymi – zatrzymują wodę w miejscu opadu, umożliwiają jej wykorzystanie w okresach suchych oraz drenaż do gleby, gdy jest taka potrzeba. W ofercie Wavin dostępne są także zbiorniki Wavin AquaCell 85 i Wavin AquaCell 160, dzięki którym można tworzyć zbiorniki retencyjne na zielono-niebieskich dachach – wyjaśnia ekspertka Wavin Polska.

Nowoczesne rozwiązania, dotyczące odbioru i zagospodarowania wody opadowej, są dużo bardziej wydajne i zróżnicowane, a dzięki temu skuteczne i lepiej dopasowane do nowych wyzwań. Systemy kanalizacyjne starego typu skupiały się jedynie na odbiorze wody, z którym – w obliczu nawalnych deszczy – również coraz gorzej sobie radzą, a następnie na jej skanalizowaniu, a więc jak najszybszym odprowadzeniu. Tymczasem to właśnie ucieczka wody (również z miast) jest dużym problemem i wyzwaniem. Dlatego włodarze, urbaniści i architekci coraz częściej uwzględniają w projektach i inwestycjach zielono-niebieską infrastrukturę, która umożliwia zatrzymanie wody w miejscu opadu, a następnie jej zagospodarowanie.

Idea 3–30–300, czyli zielono-niebieskie miasta

Nowoczesne rozwiązania obejmują nie tylko kanalizację deszczową czy zbiorniki retencyjno-rozsączające, ale także zbiorniki na drzewa – to wszystko tworzy zielono-niebieską infrastrukturę miejską. Systemy te integrują roślinność i wodę, czyli dwa najważniejsze elementy, które uodparniają miasta na negatywne skutki zmian klimatycznych. Korzyści tego typu rozwiązań to m.in.: kontrola zanieczyszczeń wody i zasilanie wód gruntowych, poprawa jakości wody, gleby i powietrza, zapobieganie lokalnym zalaniom, tworzenie bardziej bioróżnorodnych siedlisk dla miejskiej fauny, a także niższe koszty utrzymania w porównaniu z tradycyjnymi systemami. Nowoczesna, zielono-niebieska infrastruktura ma także realny wpływ na poprawę jakości życia mieszkańców.

– Wiele osób słyszało o koncepcji miast piętnastominutowych, w której każdy mieszkaniec – pieszo, rowerem lub komunikacją miejską – w 15 minut dotrze do szkoły, na zakupy czy do lekarza. To nie jedyna idea związana z miastem. Zasada „3–30–300” mówi, że w idealnym mieście z okna widać minimum 3 drzewa, zadrzewienie okolicy wynosi co najmniej 30%, a do najbliższego parku lub terenu zielonego jest nie więcej niż 300 metrów. Ta wizja wcale nie jest utopijna, ponieważ idea zielono-niebieskich „miast gąbek” zyskuje coraz więcej zwolenników, a rozwiązania takie jak Wavin TreeTank, czyli antykompresyjne zbiorniki, przeznaczone do szybkiego i efektywnego sadzenia drzew w strefach silnie zurbanizowanych, wspierają jej wdrażanie – opowiada Agnieszka Wrzesińska z Wavin Polska. – Zbiorniki Wavin TreeTank zapewniają drzewom odpowiednie zakotwiczenie, a także dostęp do wody, która jest doprowadzana za pomocą systemów Wavin do zbierania deszczówki. Sztandarowym przykładem takiego rozwiązania jest studzienka drogowa Wavin Tegra RG ze specjalnym filtrem, dzięki której deszczówka z ulic jest odbierana, podczyszczana i przekierowywana do systemów retencji wody deszczowej, skąd może być pobrana do nawadniania terenów zielonych – wyjaśnia ekspertka.

Zwiększenie liczby drzew i terenów zielonych, tworzenie zielono-niebieskich dachów, a także rozszczelnianie betonowych powierzchni miast, aby woda deszczowa mogła przedostawać się w głąb miejskich gruntów – to działania, które tworzą „miasta gąbki”. W tak zaplanowanym układzie woda opadowa jest magazynowana i wykorzystywana na lokalne potrzeby, a jej odprowadzanie przez system kanalizacyjny nie oznacza już bezpowrotnej utraty tego ważnego zasobu. Systemy służące do odbioru i oczyszczania wody, zbiorniki retencyjno-rozsączające czy zbiorniki na drzewa, to jedne z tych rozwiązań, które umożliwiają decydentom tworzenie miast przyszłości. Takich, które są mniej dotknięte przez susze czy nagłe zalania, w których zjawisko miejskich wysp ciepła jest ograniczone do minimum, a mikroklimat jest bardziej przyjazny dla mieszkańców.

Chcesz dowiedzieć się więcej? Przeczytaj „Białą księgę Wavin” – raport na temat zrównoważonego rozwoju miast i tworzenia miejskiego systemu zarządzania wodami opadowymi >>LINK