Welcome to the world of Wavin

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Ut enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco.

installation of a sewage plastic pipe during the construction of a house. Creative Banner. Copyspace image

Częstość pytania o dobór sztywność kształtek odpowiedniej do rur systemu kanalizacji zewnętrznej z PVC-U wskazuje, że zagadnienie to budzi wiele wątpliwości. Sprawa jest prosta w przypadku systemów kanalizacyjnych z rur gładkościennych takich jak KG2000 z PP-MD czy Acaro z PP, a także z rur strukturalnych ze ścianką profilowaną - X-Stream z PP. W każdym z tych systemów istnieje tylko jeden rodzaj kształtek. 

 


Natomiast w systemie kanalizacji zewnętrznej z PVC-U sytuacja jest bardziej skomplikowana. Występują tu trzy różne klasy sztywności rur, a mianowicie SN8, SN4, SN2. Dla rur wiąże się to ze zdefiniowanym parametrem SDR*, który wynosi dla rur odpowiednio: SDR 34, 41 i 51, co dla każdej klasy sztywności i każdej ze średnic wiąże się z zadaną w normie grubością ścianki. 
O ile w przypadku rur powiązanie grubości ścianki ze średnicą i klasą jest zasadne, to dla kształtek okazało się nie praktyczne, a wręcz mylące. Kształtki o grubości ścianki takiej samej jak rury w tej samej średnicy są dużo sztywniejsze niż rury. Taka informacja jest wprost zapisana w normie PN-EN 1401. To określenie jest prawdziwe, ale jednak mało pomocne. Badania rzeczywistej sztywności kształtek o grubości ścianek jak rury SN4 (SDR 41) wykazują wartości znacznie przekraczające 8 kN/m2. Mówimy tu o wartościach dużo powyżej 10 kN/m2 i sięgających nawet do 60 kN/m2 w zależności od kształtu i średnicy. Przy takich wartościach rzeczywistej sztywności stwierdzić należy, że są to kształtki klasy SN8. W oparciu o pomiary rzeczywistej sztywności obwodowej okazało się zatem, że kształtki SDR 41 są zupełnie wystarczające dla rur klasy sztywności SN8.
Konstruowanie kształtek ze ściankami SDR 34 mija się zupełnie z celem – są to kształtki zbyt sztywne dla rur klasy SN8, a nawet tych, które w tej klasie mają podwyższoną sztywność rzeczywistą do poziomu 10, czy nawet 12 kN/m2. 
Mając na uwadze powyższe doświadczenia w Warunkach technicznych wykonania i odbioru systemów z termoplastycznych tworzyw sztucznych PVC-U, PE i PP (PN-C-89224) zawarto zalecenia wskazujące powiązanie sztywności rur i kształtek, co pokazuje poniższy wyciąg z normatywnej Tablicy. 

Wyciąg z Tablicy 5 w normie PN-C-89224 
- Minimalne serie rurowe/klasy sztywności kształtek do stosowania z rurami

tabela sztwyność1b


W oparciu o powyższe wskazania jednoznacznie widać, że wraz z rurami kanalizacji zewnętrznej z PVC-U klasy sztywności SN8 należy stosować:
-     kształtki z PVC-U zgodne z PN-EN 1401, SDR41 – tzn. odpowiadające grubością ścianek rur w klasie sztywności SN4 (dawniej zwanej kl. N**), 
-     kształtki z PVC-U zgodne z PN-EN 13476-3 w klasie sztywności SN8.


Kształtki takie są uniwersalne – mogą być stosowane z rurami wszystkich klas sztywności. Z uwagi na zawsze wyższą sztywność obwodową od rur nie osłabiają systemu. Kształtki ze ściankami SDR 34 – tzn. odpowiadające grubością ścianek rur w klasie sztywności SN8 (dawniej zwanej kl. S**) są w świetle tych zaleceń zbędne i właściwie przeznaczone są do wycofania. Wyjątkiem jest średnica 110, dla której norma PN-EN 1401 ustala minimalną grubość ścianki na takim poziomie, że odpowiada ona SDR 34 i klasie sztywności SN8.


Rury o sztywności SN8 wraz z kształtkami uniwersalnymi tworzą przewód o sztywności obwodowej minimum 8 kN/m2.
Z tablicy można wyciągnąć również wniosek, że rury klas SN4 i SN2 mogłyby być stosowane z kształtkami o jeszcze cieńszych ściankach (SDR 51), jednak przyjęło się, że kształtki takie nie są produkowane. Ponieważ norma PN-C-89224 w powołanej tablicy wskazuje minimalne klasy sztywności, to oczywiście zastosowanie kształtek wyższej klasy sztywności, jest możliwe. Zatem i w tym wypadku wymienione powyżej kształtki SDR 41 lub klasy sztywności SN8 są odpowiednie. 


Zastosowanie kształtek uniwersalnych dla wszystkich klas sztywności rur znacznie upraszcza zagadnienie i jednocześnie realizuje założenie, że kształtki powinny być co najmniej tak samo mocne,  jak rury z którymi występują by zapewnić, aby zrealizowany przewód była tak samo wytrzymały i trwały na całej swojej długości. 


Zgłębiając jeszcze temat doboru kształtek warto poznać inne aspekty tego zagadnienia. 
Stosowanie kiedyś kształtek klasy N i klasy S poparte było uzasadnieniem, 
1)     Obecnie rzeczywistą sztywność obwodową kształtek ustalić można na podstawie pomiaru wykonywanego zgodnie z PN-EN ISO 13967. Badaniom poddaje się kształtki, które mają korpus „pracujący samodzielnie”, tj. taki, który nie pokrywa się z rurą. Zatem pomiar dotyczy kształtek takich jak kolana, czy też trójniki. W przypadku kształtek bez korpusu (nasuwek, dwuzłączek czy korków, itd.) badanie to jest niecelowe. Kształtki takie nie „pracują samodzielnie”, tj. zawsze pokrywają się z rurą, a sztywność przewodu kanalizacyjnego w miejscach takich kształtek jest większa niż rzeczywista sztywność obwodowa rur montowanych z tymi kształtkami. 
2)     Obecnie istnieje również możliwość konstruowania kształtek przez producentów w taki sposób, żeby nie były one znacznie przewymiarowane w stosunku rur, z którymi mają być stosowane. Taką możliwość stwarzają normy serii PN-EN 13476 czy PN-EN 14598. Są to normy opracowane później, niż normy, a mianowicie normy dla rur gładkościennych litych (PN-EN 1401 czy PN-EN 1852) najwcześniejsze dla tworzyw w tym. Zezwalają one na takie skonstruowanie ścianek oraz dobór surowca, żeby kształtki sztywnością pasowały do rur. Narzucają one jedynie pewne nieprzekraczalne minima, które należy zachować. Do takich ograniczeń normatywnych należą:
-     najmniejsza możliwa grubość ścianki (min 3,2 mm), która obowiązuje dla rur i kształtek o średnicy 110 mm, 
-     najmniejsza możliwa warstwa wewnętrzna w rurach z rdzeniem spienionym.
Zachowanie tych minimów odpowiada za trwałość konstrukcyjną rur oraz odporność na odziaływanie ścieków, w tym odporność na ścieranie oraz czynności eksploatacyjne, jak np. mycie ciśnieniowe. 

Z pewnością znane i za słuszne uznane jest powiedzenie, że system jest tak mocny jak jego najsłabszy element. Właśnie z powodu takiego stwierdzenia kształtki klasy N wydawały się nieodpowiednie dla rur klasy S. 
Wprowadzenie pomiarów sztywności kształtek i możliwości bardziej zaawansowanego konstruowania kształtek w oparciu o nowe zasady w normach doprowadziło do bardziej adekwatnego stosowania kształtek do rur. 

Podsumowanie, które znalazło miejsce w normie PN-C-89224 ma zatem olbrzymie znaczenia praktyczne. 




*
SDR = en / DN
SDR - znormalizowany stosunek wymiarów
en - nominalna grubość ścianki
DN wymiar nominalny

** 
Informujemy, że stoswane kiedyś powszechnie literowe oznaczneie klas zostało już wycofane i zgodnie z normami posłygujemy się klasami sztywności, parametracmi SDR lub czasem rzeczywistą sztywnosicą 

Zastosowane skróty (wg PN-C 89224)
•    S serie rurowe
•    SDR znormalizowany stosunek wymiarów
•    SN klasa sztywności 
•    SR rzeczywista sztywność obwodowa 

Normy
PN-C-89224, Systemy przewodów rurowych z termoplastycznych tworzyw sztucznych - Zewnętrzne systemy bezciśnieniowe i ciśnieniowe do przesyłania wody, odwadniania i kanalizacji z nieplastyfikowanego poli(chlorku winylu) (PVC-U), polipropylenu (PP) i polietylenu (PE) - Warunki techniczne wykonania i odbioru
PN-EN 1401-1, Systemy przewodów rurowych z tworzyw sztucznych do podziemnego bezciśnieniowego odwadniania i kanalizacji - Nieplastyfikowany poli(chlorek winylu) (PVC-U) - Część 1: Specyfikacje rur, kształtek i systemu
PN-EN 1852-1, Systemy przewodów rurowych z tworzyw sztucznych do podziemnego bezciśnieniowego odwadniania i kanalizacji - Polipropylen (PP) - Część 1: Specyfikacje rur, kształtek i systemu
PN-EN 13476-1, Systemy przewodów rurowych z tworzyw sztucznych do podziemnego bezciśnieniowego odwadniania i kanalizacji - Systemy przewodów rurowych o ściankach strukturalnych z nieplastyfikowanego poli(chlorku winylu) (PVC-U), polipropylenu (PP) i polietylenu (PE) - Część 1: Wymagania ogólne i właściwości użytkowe
PN-EN 13476-2, Systemy przewodów rurowych z tworzyw sztucznych do podziemnego bezciśnieniowego odwadniania i kanalizacji - Systemy przewodów rurowych o ściankach strukturalnych z nieplastyfikowanego poli(chlorku winylu) (PVC-U), polipropylenu (PP) i polietylenu (PE) - Część 2: Specyfikacje rur i kształtek o gładkich powierzchniach wewnętrznych i zewnętrznych oraz systemu, typ A
PN-EN 13476-3, Systemy przewodów rurowych z tworzyw sztucznych do podziemnego bezciśnieniowego odwadniania i kanalizacji - Systemy przewodów rurowych o ściankach strukturalnych z nieplastyfikowanego poli(chlorku winylu) (PVC-U), polipropylenu (PP) i polietylenu (PE) - Część 3: Specyfikacje rur i kształtek o gładkiej powierzchni wewnętrznej i profilowanej powierzchni zewnętrznej 
oraz systemu, typ B
PN-EN 14758-1, Systemy przewodów rurowych z tworzyw sztucznych do podziemnej bezciśnieniowej kanalizacji deszczowej sanitarnej - Polipropylen z modyfikatorami mineralnymi (PP-MD) - Część 1: Specyfikacje rur, kształtek i systemu
PN-EN ISO 13967, Kształtki z tworzyw termoplastycznych - Oznaczanie sztywności obwodowej